zaterdag 29 juli 2017

Het beste souvenir

Bij de bakker in Bolsward hoef ik mijn naam niet meer te zeggen als ik een bestelling op wil halen. Hoewel ik hier niet woon, ben ik hier inmiddels wat thuis. In deze omgeving staat onze tent, voor de derde keer dit jaar. Ik weet hier dus al wat de weg en dat vind ik fijn.

Al fietsend ontdekken wij allerlei nieuwe plekken: Friese stadjes met een oude geschiedenis, kleine dorpjes en oude kerken op een terp. We fietsen langs oude kanaaltjes, over eeuwenoude zeedijken en langs de IJsselmeerdijk. En 's avonds gaan we weer terug naar ons nieuwe thuis: onze tent op dezelfde camping.

Wij zijn dit jaar drie keer in dezelfde omgeving: een camping midden in de weilanden bij een voormalig boerenbedrijf. Rondom de tent knotwilgen en daar tussen door een weids uitzicht met grasland, boerderijen en kerktorens in de verte. Het is hier zó stil: alleen het geluid van kwakende kikkers, fluitende vogels en zoemende insecten verbreekt af en toe de stilte. 



 Wij weten inmiddels een paar blokjes om vanuit de tent. Tot onze verrassing is het steeds dezelfde wandeling maar tegelijkertijd ook niet. De eerste keer bloeiden de appelbomen en het fluitenkruid. Nu hangen er kleine groene appeltjes aan de bomen en zitten de schermen van het fluitenkruid vol zaad. Toen waren de weilanden vol boterbloemen, nu staan er statige zwanenbloemen in de sloten en bloeien er waterlelies. Toen was het gras langs het pad groen, nu heeft het lange pluimen vol zaad. Toen bloeide de meidoorn, nu bloeien de vlier en de berenklauw en is het tot 11 uur 's avonds licht.

Inmiddels is de langste dag geweest en worden de dagen langzaam weer wat korter. Het is bijzonder hoe de seizoenen elkaar opvolgen en alles om ons heen steeds in een ander licht zetten. Het heldere voorjaarsgroen heeft plaatsgemaakt voor het diepgroene groen van de zomer en de vruchten krijgen nu de tijd om te rijpen. Bij onze tent maken we vlierbloesemlimonade. De bramen zijn nog groen, maar wie weet kunnen we daar de volgende keer jam van maken. 


Het is bijzonder om op dezelfde plek lente én zomer te ervaren. Het maakt hetzelfde landschap weer heel anders. Het maakt je meer dan thuis bewust van de gang van de seizoenen, van alles om ons heen wat steeds in beweging is, steeds aan verandering onderhevig.

In ons drukke leven van jachten en jagen is vaak geen tijd meer om je open te stellen voor die ervaringen: het luisteren naar de kikkers, kijken naar de libellen, naar die ene bloem die er vorige week nog niet was. Ook tijdens onze vakanties vliegen en rijden we tegenwoordig de hele wereld over. Soms lijken onze vakanties wel erg op ons gewone leven: druk en vol, vol haast en stress.

Ik kom tot rust aan de rand van een weiland en in de gang van de seizoenen. Ik bedenk me dat er thuis ook weilanden zijn en seizoenen die beleefd kunnen worden. Misschien is dat iets om van deze vakantie mee naar huis te nemen: af en toe tijd nemen om de seizoenen te beleven, daar waar je woont. Dat is pas een souvenir waarmee je het vakantiegevoel kunt vasthouden!



vrijdag 21 juli 2017

Spiritualiteit van de hoop

Er staan meer dan tien boeken van zijn hand in mijn kast. Vorig jaar kwam hij naar Almelo: Anselm Grün, monnik en schrijver uit Duitsland. Hij kwam op uitnodiging van de school van onze dochter. In de Grote Kerk in Almelo was een divers publiek gekomen: naast mensen van school ook belangstellenden van buiten. Ik zit achterin, tussen een paar rijen met leerlingen. 

De boeken van Anselm Grün zijn voor mij op allerlei momenten een bron van inspiratie geweest. Zij zijn geschreven met 'beide benen op de grond' en tegelijkertijd reiken zij naar boven, naar meer dan het gewone. Grün is geen kamergeleerde, maar iemand die midden in de wereld staat en schrijft voor mensen in hun gewone dagelijkse leven anno nu. 

Spiritualiteit is volgens Grün niet bedoeld om er de realiteit mee te ontvluchten, maar om haar te veranderen en dan in de zin van: ontwikkelen. Spiritualiteit is een zachte kracht, positief en optimistisch. Grün noemt het 'die Spiritualität der Verwandlung'. Het betekent dat mensen en de wereld kunnen veranderen, kunnen groeien. Dat past helemaal bij een school, bij onderwijs. Daar leren kinderen niet alleen feiten en vaardigheden, maar daar ontwikkelen zij zich van kind tot jongvolwassene. Tegelijkertijd zie ik die groei en ontwikkeling als levenslange opdracht voor ieder mens. Voor mij is de kerkgemeenschap zo'n plek waar mensen ruimte en handvatten krijgen voor groei en ontwikkeling.


Als mens ben en blijf je leerling: leven is een leerschool, tot aan je laatste ademtocht toe. Als je geboren wordt, moet je leren staan en lopen, leren eten en zindelijk worden. Als je ouder wordt leer je schrijven, lezen en rekenen. Je moet leren argumenteren, leren keuzes maken, leren liefhebben, leren relativeren en leren loslaten. Dat proces gaat levenslang door: steeds weer nieuwe omstandigheden betekenen dat je steeds weer bij moet (mag!) leren. Dat een mens steeds dingen moet leren heeft soms iets lastigs, maar het is ook een kans: een mens kan zich al lerend ontwikkelen en sterker worden voor zichzelf en voor anderen. 

Spiritualiteit heeft voor mij te maken met die leerschool, met het besef dat mensen kunnen groeien en zich ontwikkelen. Grün stelt dat kerk en school de functie hebben om het verlangen naar iets gróters wakker te houden. Centraal in Grüns lezing is de hoop: 'die Hoffnung stirbt zuletzt'. De hel is waar geen hoop meer is. Spiritualiteit heeft te maken met het besef dat een mens, en dus de wereld zich kan ontwikkelen: dat zij menselijker kan worden, beter, barmhartiger.  

Spiritualiteit heeft niet te maken met navelstaren. Het gaat juist om onze wereld en onze plaats daar in. Het gaat om de hoop levend houden en doorgeven. Op school en in de kerk, maar ook thuis, in het gezin, en op al de plekken waar je met mensen samen bent. Ik geloof in die spiritualiteit: 'Die Spiritualität der Verwandlung'. Er is nog genoeg te doen: waar wanhoop is, hoop brengen, waar haat is liefde, waar oorlog is vrede en ga zo maar door. Dit gebed, toegeschreven aan Fransiscus van Assisi is voor mij wezenlijk. Geloof en spiritualiteit wil niet zeggen dat je het aan God overlaat, maar juist dat je zelf een taak krijgt. Dat mensen iets kunnen veranderen, dat de wereld daardoor kan veranderen: dat geeft hoop!!!

donderdag 20 juli 2017

Soms wil je ergens blijven

Soms wil je ergens blijven. Bijvoorbeeld 's morgens als de wekker gaat of als je pauze hebt en lekker buiten in het zon thee drinkt. Maar je moet op een gegeven moment je bed uit of weer achter je computer aan het werk.



Dat gevoel van ergens willen blijven heb ik hier altijd, in het klooster van Taizé. Op deze heuvel vind ik rust en inspiratie en ervaar ik verbondenheid met velen over de hele wereld. Het ritme van de vieringen in de kerk, tijd voor bezinning én gezelligheid, het gezamenlijke eten en werken: dit alles doet goed. Die sfeer van gastvrijheid, van openheid, van vrede en verbondenheid wil ik niet kwijt. Maar hier blijven gaat niet: ik heb ook een ander leven elders.

De monniken die zich aan deze gemeenschap verbonden hebben, blijven. Je neigt er dan toe een beetje jaloers op hen te worden. Maar ik realiseer mij dat zij het leven hier misschien ook wel zo ervaren als ik mijn leven thuis: te druk, te veel verantwoordelijkheid, stress en onrust. Want al die duizenden gasten elke week weer, dat zal voor de broeders een hele opgave zijn. Waar ik gast ben en juist weinig verantwoordelijkheid heb, hebben de zij de hele last van verantwoordelijkheid en werk op hun schouders.

Kloosters zijn van oudsher gastvrije plekken waar de broeders of zusters gasten opnemen en laten delen in hun wijze van leven. Maar wie zelf intreedt, krijgt ook medeverantwoordelijkheid. Dankzij deze mensen die de gemeenschap dragen, kunnen wij als gasten een week tot onszelf komen en ons bezinnen op ons leven en onze keuzes.



Hier wil ik blijven. Die sfeer van rust en inspiratie wil ik niet kwijt. Maar ik hoef dat ook niet kwijt te raken. De broeders moedigen ons aan om iets van die sfeer en de kracht van hier méé te nemen naar huis. De Geest van Taizé is zo nodig!

We zingen deze week vaak het lied met de tekst van broeder Roger:

Heureux qui s’abandonne à toi, ô Dieu, dans la confiance du cœur.
Tu nous gardes dans la joie, la simplicité, la miséricorde.

Gelukkig wie zich op U verlaat, o God, met een hart vol vertrouwen.
U bewaart ons bij vreugde, eenvoud en barmhartigheid

Het is de bedoeling dat wij vanuit ons geraakt worden aan de slag gaan op onze eigen plek in de wereld: ons gezin, ons werk, onze stad. Dit jaar lezen we voorstellen voor het bewandelen van wegen van hoop in de jaarbrief van de prior, broeder Aloīs:

"Hoe kunnen we door middel van een eenvoudige en overzichtelijke levensstijl bijdragen om de strijd aan te gaan tegen ecologische milieurampen en opwarming van de aarde en in een grotere harmonie met de schepping leven? Deze strijd is niet alleen de verantwoordelijkheid van de nationale leiders, maar van iedereen.
Moslims en christenen kunnen samen zoeken naar praktische manieren om samen te getuigen van vrede en om alle geweld uit naam van God te verwerpen.
Onder de Europeanen zelf, maar ook in het contact met vluchtelingen, zijn vriendschap en wederzijdse steun de enige weg naar vrede."


Het is niet de bedoeling om op deze heuvel  in Taizé te blijven zingen, of om alleen maar thee te drinken in zon. Er is genoeg te doen!!


vrijdag 14 juli 2017

Een bijzondere gemeenschap op een heuvel in Frankrijk

De oranje klapstoelen. De houten bankjes. De plastic drinkkommen. De liederen. De broeders in hun witte pij. Ik woon er niet, en toch ben ik er thuis.

Bijna 30 jaar geleden kwam ik hier voor het eerst. Ik herinner mij nog de eerste indruk: de grote kerk, met in het midden de broeders in hun witte gewaden en met het zingen, waarin ik helemaal werd meegenomen.

Hier op de heuvel van Taizé is een gastvrije plek. De broeders van de gemeenschap van Taizé delen hun leven elke week met honderden tot duizenden gasten. Velen van hen zijn jongeren van over de hele wereld. Zij kamperen hier of overnachten in barakken en ze zingen in de kerk, doen dagelijks iets van het werk dat er gebeuren moet (van eten uitdelen tot wc's schoonmaken) en ze zijn met elkaar in gesprek. Soms vol gelach en plezier, soms heel serieus. Dan praten ze bijvoorbeeld over het maken van keuzes, het omgaan met bezit, over dankbaarheid en moed.

Het dagritme wordt, zoals in elk klooster, bepaald door de vieringen. Zittend op de grond wordt er gezongen: liederen die vele malen herhaald worden en zo als een soort mantra fungeren. De lezingen en gebeden zijn in de vele talen van hun gasten én van de vele landen van herkomst van de broeders.  Want ook de broeders komen uit veel verschillende landen en alleen al aan hun uiterlijk kun je de vele continenten die hier met elkaar verbonden zijn.

De kerk in Taizé heet de kerk van de verzoening: tussen arm en rijk, oost en west, protestants en katholiek, tussen de oosterse en de westerse kerk etc. De broeders zijn meesters in het zoeken naar verbondenheid. Zo leven zij zelf hun leven open naar anderen en  andere tradities. Ze zingen liederen met teksten uit de bijbel, van kerkvaders maar ook van Theresa van Avila en van Dietrich Bonhoeffer. Sommige in kerklatijn, maar andere in vele andere talen.


De gebeden zijn voor mensen en situaties in onze wereld. en altijd is er ook stilte. In onze drukke wereld vol prikkels en verleidingen word je hier drie keer per dag even stil gezet. Je hoort een vogel of je bent je ineens bewust van je eigen adem. Je denkt soms aan de meest onnozele dingen of je beseft waar je dankbaar voor bent. In die stilte, gedeeld met zovelen samen, voel je je opgenomen in en groter geheel.

In zo'n week ben je deel van een wereldwijde gemeenschap. Je ervaart, ondanks alle verschillen, verbondenheid. Je deelt het eten, het werk dat je doet en je deelt je gedachten en je geloof.


 De kracht van de broeders van Taizé is hun uitnodigende, open houding. Zij (ver)oordelen niet maar maken ruimte in hun kerk en hun leven voor ieder die hier komen wil: gelovig of ongelovig, katholiek protestant of oosters-orthodox. Er komen de laatste tijd ook vaak jonge moslims met groepen mee en ook zij zijn van harte welkom.

Naar jongeren toe hebben de broeders een groot vertrouwen. Ze hebben echte interesse in hun leven, ze nemen hen serieus en ze geven hen verantwoordelijkheid.

Onze tijd is een tijd van polarisatie en vijandschap, van dreiging en geweld, van toenemende verwijdering tussen volken, landen en religies. De broeders stellen daar hun leven van liefde, solidariteit, van eenvoud en verbondenheid van hoop en verzoening tegenover. Ik hoop dat ik daar iets van mee kan nemen als ik na deze week terug ga naar huis.





zaterdag 8 juli 2017

Veelkleurige gemeenschap

Het loopt al tegen middernacht. Buiten is het koud en donker, maar binnen in de kerk van Taizé is het warm en er brandt licht. Er wordt gezongen. De gebedsdienst is al lang afgelopen en de broeders zijn al lang naar bed. Maar jongeren zijn in de kerk blijven zitten en zingen door. Heel zacht, vierstemmig. Soma à capella, soms met een gitaar. Anderen zitten ondertussen te lezen, kaartjes te schrijven, hun dagboek bij te houden of ze zitten stil met  hun ogen dicht. Er heerst een bijzondere sfeer, daar bij nacht in de kerk.

Mooi vind ik dat hoe jongeren uit eigen beweging het lied van de broeders overnemen en dóór zingen. Helemaal als je bedenkt hoe ongewoon dit in hun dagelijks leven zal zijn: zingen en dan nog wel in een kerk.

Hier in Taizé worden jongeren opgenomen in die beweging van zingen en bidden, in deze sfeer van stilte en meditatief gezang. Voor de meesten van hen zal een klooster iets onbekends zijn. Maar hier ervaren zij iets wezenlijks daarvan en inde week dat ze hier zijn worden ze daarin meegenomen.


Steeds gaan er weer jongeren naar buiten en komen anderen weer binnen. Zij voegen hun stem weer in het koor en zo gaat de muziek verder. Soms sterft het lied langzaam weg en is het een poosje helemaal stil. Tot één van hen, aarzelend soms, een lied inzet. Zachtjes gaan dan ook anderen in en het lied  zwelt weer aan.

Op andere momenten zitten ze niet zingend in de kerk, maar doen ze buiten een spel of zitten ze op een muurtje met elkaar te praten. Eerst veilig met mensen die je kent, maar gaande weg ook met jongeren uit andere groepen of andere landen. Want als je samen de afwas doet , wc's schoonmaakt en samen in gesprek gaat over levensvragen, ontstaat er vanzelf contact.

Het is mooi om te merken hoe jongeren hier ook een andere kant van zichzelf durven laten zien. Niet alleen een stoere of modieuze, maar ook een kwetsbare kant. Regelmatig zie je jongeren elkaar troosten als een van hen in tranen is.

Op een van de wc-deuren lees ik de volgende tekst: 'Taizé is zo bijzonder omdat de mensen hier er niks om geven hoe je gekleed bent, zij geven er zelfs niet om hoe ze zélf gekleed zijn'. Een ander heeft er onder gezet: 'so true!'. Hier in Taizé, is het anders dan in het 'normale' leven niet zo belangrijk hoe je er uit ziet. Zo ervaren jongeren kennelijk een stuk ontspanning.

Er wordt ook gepraat over serieuze dingen. Uit een van de barakken komt net een groep naar buiten. Onder leiding van een broeder hebben ze gepraat over solidariteit. Ze hebben een grote boom getekend, de boom van de solidariteit, en in de takken geschreven wat voor hen in hun leven solidariteit betekent. Er staat bijvoorbeeld: 'Er zijn voor mensen die alleen zijn', 'Aandacht geven aan wat er om me heen gebeurt', en 'Vaker met mijn opa en oma praten', 'Dagelijks solidair zijn zal de anderen veranderen, maar vooral jou zelf'.


Humor is er ook. Drie jongeren zitten op het pad. Ze hebben een stuk karton in hun hand. Zij vragen mij om mijn mooiste glimlach. Als ik die geef, draaien ze de bordjes om: 10 punten! Bij de thee geven enkele anderen 'free hugs'. Verderop leren ze elkaar koorddansen op een band gespannen tussen twee bomen. Anderen zingen samen bij een ukulele.

Al die jongeren van over de hele wereld: hun omstandigheden en levens zo verschillend. Maar deze week zijn zij verbonden tot een veelkleurige gemeenschap van mensen in hun kracht én kwetsbaarheid. Dat die ervaring met hen mee mag gaan en hen mag vormen tot wereldmensen met begrip en respect voor elkaar!


zondag 2 juli 2017

Het leven dat verder stroomt

Het trappenhuis, het halletje, de piepkleine douche en de oude balken: het is allemaal nog precies als toen. In dit studentenhuis in Groningen werd ik 34 jaar geleden zo verliefd dat het nog steeds niet over is. Ik zie het voor me zoals het toen was en ik voel me nog 20, zoals toen.

Maar niet ìk ben 20, maar het meisje dat tegenwoordig in diezelfde studentenkamer woont. En zij is net zo oud - of liever jong- als mijn jongste dochter. Het hele studentenhuis zit vol met jonge mensen die mijn kinderen zouden kunnen zijn.


De stad om mij heen is heel herkenbaar en vertrouwd en tegelijkertijd ook erg veranderd. De kinderboekwinkel is er nog en het winkeltje waar ik mijn eerste oorbellen kocht. Op zoveel plekken heb ik hier herinneringen en op zoveel plekken staan mijn voetstappen. Maar in zekere zin is mijn wereld van toen verdwenen: vrienden zijn verhuisd, winkels opgeheven en er is in Groningen niets meer wat op mij wacht.

Groningen voelt nog zó als mijn stad - maar ik ben er al zo lang weg. Het maakt mij vrolijk, al die mooie herinneringen, maar tegelijkertijd weemoedig. Je beseft ineens dat het leven verder gaat, dat die tijd voorbij is: je studententijd, je tijd als jonge moeder …

Terwijl ik die middag door Groningen loop, heb ik een soort identiteitscrisis. Ik voel me nog als toen: energiek, enthousiast en vól plannen. Maar ik ben niet meer als toen en zit inmiddels in een andere fase.

Later in de week luister ik naar het 'Canto Ostinato', een bijzonder muziekstuk van Simeon ten Holt. Het wordt uitgevoerd in de oude kerk van Jorwerd. Het is midzomer en terwijl het buiten op deze langste dag langzaam donker wordt, spelen 2 pianisten de meditatieve muziek.



De muziek stroomt maar door, vaak in een zelfde cadans waar zich echter af en toe nieuwe melodieën uit los maken. Deze middeleeuwse kerk staat al eeuwen hier op deze terp in dit wijde land terwijl de tijd doorstroomt.

Daarover gaat de meditatie van pionierpredikant Hinne Wagenaar. Hij spreekt over de gang van de seizoenen, de gang van de jaren, de gang van onze voorouders door het leven, van degenen die voor ons kwamen maar ook over hen die na ons komen. Daar in de muziek stroomt het leven verder en de liefde - steeds weer doorgegeven van de ene generatie op de andere.

Op deze  langste dag van het jaar is de lente voorbij en begint de zomer. Zo gaat het leven van de ene fase over in de andere. De muziek en de meditatie erbij over dat leven dat verder gaat ontroeren mij. Terwijl het in de kerk langzamerhand helemaal donker wordt, laat ik mij dankbaar meenemen in die eindeloze stroom van muziek. Ik denk aan mijn kinderen, die studeren in verre steden en aan het meisje dat nu in onze oude studentenkamer woont. Zo gaat het leven verder. En ik, ik ben geen 20 meer, maar in mijn leven mogen ook weer nieuwe onverwachte melodieën ontstaan en zo gaat het leven verder. En zo is het goed.



Voor wie meer wil lezen over het 'Canto Ostinato'  in Jorwert: lees verder op de site van Nijkleaster. Hier is ook de overdenking van ds. Hinne Wagenaar te vinden.